Angst om te bewegen – herkennen en doorbreken van bewegingsangst (kinesiophobie)

Bewegingsangst betekent dat je bepaalde bewegingen vermijdt omdat je bang bent dat deze pijn veroorzaken of schade aanrichten. Je kunt gespannen raken bij de gedachte aan bewegen of onzeker worden over je eigen lichaam.
Deze angst ontstaat meestal na:
– een blessure
– een periode van pijn
– een ingreep
– een terugval
– een verkeerde ervaring met een bepaalde beweging
Het lichaam kan volledig hersteld zijn, terwijl het brein nog denkt dat een beweging gevaarlijk is. Dat maakt bewegingsangst geen lichamelijk probleem maar een beschermingsreactie.
Bewegingsangst is dus geen teken dat je iets fout doet, maar een teken dat het brein extra zekerheid nodig heeft.

Het brein heeft één belangrijke taak: jou beschermen. Als je een blessure hebt gehad, slaat het brein die ervaring op. Bij vergelijkbare bewegingen kan het brein opnieuw alarm slaan, zelfs als er geen schade meer is. Het brein werkt volgens herkenningspatronen.
Wanneer je een beweging probeert die je associeert met pijn, kan je brein drie reacties geven:
– het verhoogt de spanning in spieren
– het maakt de beweging kleiner of stijver
– het geeft een signaal van pijn of dreiging
Dit is geen fout. Het brein kiest voor veiligheid totdat je vaak genoeg laat zien dat de beweging weer betrouwbaar is.
Daarom is gecontroleerd bewegen de beste manier om angst af te bouwen. Je laat het brein zien dat de oude dreiging niet meer bestaat.

Fysiotherapeuten letten op signalen die duiden op bewegingsangst, zoals:
– je houdt je adem in
– je maakt de beweging kleiner
– je spant onnodige spieren aan
– je kijkt onzeker voordat je beweegt
– je gebruikt “wat als”-denken
– je wacht op pijnprikkels voordat je beweegt
Veel mensen vertellen het niet direct, maar hun lichaamstaal spreekt boekdelen. Een fysiotherapeut ziet dit en past de behandeling daarop aan.

Het brein leert van ervaring, niet van theorie. Daarom zijn kleine successen belangrijker dan grote stappen. Bijvoorbeeld:
– een squat die soepeler gaat
– een draai die minder spannend voelt
– een bukbeweging die lukt
– een oefening die zonder pijn gaat
Deze kleine successen stapelen op en geven een krachtig signaal: je lichaam is sterker dan de angst.
Fysiotherapeuten gebruiken deze successen om het vertrouwen verder op te bouwen.

Bewegingsangst vraagt om een veilige opbouw. De stappen zijn:
– begin met een beweging die niet bedreigend voelt
– maak de beweging langzaam en gecontroleerd
– voeg geleidelijk meer beweging toe
– verhoog de intensiteit wanneer dit veilig voelt
– koppel de beweging aan dagelijkse activiteiten
Door deze structuur blijft het brein rustig, de spieren ontspannen en het bewegingspatroon netjes.

Tijdens revalidatie helpen kleine methodes om veilig te bewegen, zoals:
– bewegen met een spiegel
– ademhaling aan het begin van elke oefening
– langzamer bewegen dan normaal
– heldere instructies
– oefenen in een veilige ruimte
– korte sessies die snel een succesgevoel geven
Deze elementen maken beweging voorspelbaar en daarmee minder eng.